Kıbrıs Türk Federe Devleti (KTFD)’nin anayasasında yurddaşlıg Türglüg üzerinden tanımlandıydı. Türglüg anayasanın en temel ve en üsd oluşdurucusuydu. Bu da anayasanın Türglüg üzerinden inşa edilmesini sağladıydı. Anayasa bir toblum sözleşmesidir. Egemen sınıf bu sözleşmeynan, toblum içindeki ilişgileri yasal bir düzene sokar. 1975 yılında ilan edilen KTFD’de anayasaynan birligde Türg ırgcılığı kurumsallaşdı. Kıbrıs’ın kuzeyi Türg ırgcılığı üzerinden inşa edilmeye başlandı.
KTFD’nin anayasasında “Çalışma Özgürlüyü” başlığının altında madde 37’de “Her Türk yurttaşı dilediği alanda çalışma özgürlüğüne sahiptir. Özel girişimler kurmak serbesttir” demegdedir. “Çalışma Hakkı ve Ödevi” başlığının altında madde 39’da “Çalışma her Türk yurttaşının hakkı ve ödevidir” yazmagdadır (Eroğlu 1976, 191). “Sosyal Güvenlik Hakkı” başlığının altında madde 45’de ise “Her Türk yurttaşı, sosyal güvenlik hakkına sahiptir” deye ifade edilmegdedir (Eroğlu 1976, 192).
20 Temmuz 1974 yılında sadece Karpaz bölgesinde 22.000 Rumca gonuşan Gıbrıslı vardı. Rumca gonuşan Gıbrıslıların nüfusu ekim 1974 yılında 14 577, 1976’da 6 393, 1979’da 1533, 1994 yılında ise 506’ya gadar düşdüydü (European Court of 1996). KTFD ilan edildiyinde çalışma hürriyeti, sosyal güvenlig haggı “Türg olmagla” sınırlandırıldıydı. Peki Gıbrıs’ın kuzeyinde galan Gıbrıslırum ve Gıbrıslımaronit işçi sınıfı hayatını nasıl devam eddirdiydi? Mesela bu insannarın, ganimedden bir üretim miti yaraddığımız Sanayi Holding’de çalışması mümkündü? Bu insannar nerede ve hangı goşullarda çalışırdı? Yogsa hayadlarına sadece Kıbrıs Cumhuriyeti’nden gelen yardımlarınan devam eddilerdi? 2023 verilerine göre Kıbrıs Cumhuriyeti’nde 3000 civarı Türgce gonuşan Gıbrıslı vardır (“Güneyde çalışan” 2023). Türgce gonuşan Gıbrıslılar güneyde çalışabilirkana, Gıbrıs’ın güneyinde yaşayan Gıbrıslılar kuzeyde çalışabilir? Ya da iş gurabilirler? Varsa eyerlim bu insannarın sayısı nedir? Bu soruları gendimize sormalıyıg. Bu soruları özelliynan Marxisdler gendi gennilerine sormalıdır. Bu sorulara verecegleri cevablar kuzeyde rejimin hangi deyerler üzerine gurulu olduğunu gösderecegdir.
2025 yılında çog önemli iki düzenleme yabdı Türkiye Cumhuriyeti Gıbrıs’ın kuzeyinde. Bunnardan biri vatandaşlıglarla, diyeri da asgeri ücredle ilgiliydi. Alınan bu iki önemli karar neticesinde Gıbrıs’ın kuzeyindeki sosyolojig yapı ciddi bir dönüşüme uğraycagdır. Yapılan birinci düzenlemede, çalışma izniynan buraşda bulunan yerleşiglerin 5 yıl sonunda KKTC yurddaşlığı almalarına olanag sağlandı. Bu binnerce yerleşiyin KKTC yurddaşı olub, oy gullanma haggına sahib olması demegdir. Bakanlar gurulu gararıynan ve İçişleri Bakanlığı tarafından dağıdılan vatandaşlıglara eg olarag çıkarılan yasaynan sisdematig olarag yerleşigler vatandaş yapılacagdır. Bu korkunç bir garardır (Karapaşaoğlu 2025).
İkinci korkunc düzenleme ise asgari ücretinan ilgilidir. Türkiye Cumhuriyeti 1974 işgaliynan Gıbrıs’ın kuzeyinde Rumca gonuşan Gıbrıslılara aid sınıfları imha edmiş, yerine yenñi sınıflar yaradmışdı (Karapaşaoğlu 2024). Başbakanlık tarafından yayınlanan yasa gücünde kararnameyle yabancı uyruglu çalışanlar, işverenlerin çalışanların konaglama ve yemeg ihtiyacını karşılaması goşuluynan, belirlenen asgari ücredden %40 daha az alacag. Asgai ücred yasası 1975 yılında yapılmışdı. Bu yasaynan bütün çalışannar eşid ücred almagdaydı (“Yürürlüğe girdi” 2025). Yukarıda KTFD’nin anayasasından örneg verdiydim. Çalışma özgürlüyü Türg yurddaşlığı üzerinden ifade edilmişdi. Bu Türg yurddaşı olmayannarın çalışma özgürlüğü olmadığı anlamına gelmegdeydi. Türk yerleşimci kolonyalizminin ırgcı rejimi KTFD anayasasıyla kurumsallaşmışdı. Bunu emeg hareketinde da görmeg mümkündü. Yaradılan yenñi işci sınıfı sadece Türklerden oluşmagdaydı. Başbakanlığın yayınladığı kararnamede şöyle bir detay da bulunmagdadır; “Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Arasında İmzalanmış İşgücü Antlaşması Yürürlükte Olan Ülkeler Dışındaki Diğer Ülkelerden Getirilen Yabancı Uyruklu İşçi” (“KUZEY KIBRIS TÜRK” 2025).
KKTC’nin sadece Türkiye ile işgücü andlaşması vardır. Bu da demeg oluyor ki Türk yurddaşları bu uygulamanın dışında bırakılacagdır. Peki neden böyle bir ayrım yapıldı? Bu sadece sermaye odaglı bir uygulama olsaydı, vatandaş olmayan bütün işçilere artıg asgari ücretin %60’ını ödeyceyig deyebilirlerdi. Denmedi! Bunun denmeme sebebi yerleşimci kolonyalizmdir. Bu denseydi, Türklerin Gıbrıs’a gelmesi azalacagdı ve onnarın KKTC yurddaşı yapılarag Gıbrıslıların iradesinin gasbedilmesi çog çog yavaşlayacagdı. Asgari ücredde yapılan bu uygulama, yukarıda bahseddiyim KKTC yurddaşlığının alınmasında izlenecileceg yenñi uygulamaynan birligde düşünülmelidir.
9 Ocag 2025 tarihinde yayınlanan habere göre KKTC’de sigortalı çalışan sayısı 151 351 gişi olarag belirtildi. Her 100 sigortlı çalışanın 50’si KKTC yurddaşı, 28’i TC, 22’si 3. ülke vatandaşı. 3.ülke vatandaşı olan işçilerin sayısı %67 artış gösderdi. TC uyruglu işçilerin da sayısı %18.5 oranında arddı. Sigortalı çalışanların %50’si yani 75 970 gişi KKTC vatandaşıdır. Bu rakamın içinde kamu çalışanları ve özel sektörde çalışannar da vardır (“Yabancı Çalışan” 2025).
1974’den bu yana Türk yerleşiglere KKTC vatandaşlığı dağıdıldığı göz önünde dutulursa sosyal sigortalı KKTC yurddaşı olan kaç bin Gıbrıslı vardır? Yani 75 970 gişinin 51 yıllıg sürecin sonunda kaçı Gıbrıslıdır? %50’nin %25’i Gıbrıslı dersag bilem, bu iş gücünün %75’nin yabancılardan oluşduğunu gösdermegdedir. %25 rakamı da en eyi ihtimaldir. Fakat bu yüzdelig bir varsayımdır. Vatandaşlıg yasasında yapılan düzenlemerinan bu rakam daha da düşecegdir ilerleyen yıllarda. KKTC yurddaşlığı üzerinden yola çıkarag bir siyasal söylem oluşdurursanız emeg hareketine dair Gıbrıslıların yog oluşunu meşrulaşdırır, o yog oluşun parçasına dönüşürsüñüz. Bu böyüg bir aldadmacadır. Yerleşimci kolonyalizm yerlilerin imha edilmesidir. Yerlileri imha edmeg için da onnarın üretim araçlarından tasviye edilmesi geregmegdedir. Yukarıda verdiyim veriler ışığında, bütün çalışannarın eşid ücred aldığı bir koşulda bile TC yurddaşı ve 3. ülke yurddaşı olan işçilerin sayısının arddığı görünmegdedir. Yenñi düzenlemeynan 3. ülke vatandaşı olan işçi sayısı daha da artacagdır.
Aralıg 2024’de yayınlanan verilere göre 3. ülke yurddaşı olan işçiler ağırlıglı olarag Pakistan, Bangladeş ve Türkmenistan’dan gelmegdedir. Pakistan’dan 9 868 gişi, Bangladeş’den 6 720 gişi, Türkmenistan’dan da 6 241 gişi bulunmagdadır. Bu işçiler özelliynan inşaad, hizmet ve tarım segdörlerinde çalışmagdadır (Mehmet 2024). Bu üç ülkenin ortag özelliyi müslüman olmasıdır. Türkiye Afrika’dan da bu iş gücünü sağlayabilirdi. Sağlamadı. Bu önemli bir tercihdir. Demeg ki müslümanlıg temelli bir iş gücü yaratımında Türkiye ısrar edmegdedir. Bu da Türkiye’nin içinde bulunduğu siyasal goşşullara paralel bir uygulamadır.
İnşaad segdörü her ne gadar şu an için kriz içinde olsa da Türkiye’nin Batı ile olan ilişgileri, Batı’nın Türkiye üzerinde edgisi göz önüne alındığında, bu kriz aşılacag ve böyümeye devam edecegdir. Öte yandan gumarhanelerle ilgili yasal düzenlemelerde yenñi gumarhanelerin da açılacağını öğrenmiş oldug. Kuzeyde nüfusun ardmasıynan beraber, tüketim da ardmagdadır. Bu da iş hacmini böyüdmegdedir. İş hacminin böyümesi işçi ihtiyacını dovurmagdadır. Ancag bunnarın yanında iki önemli mesele daha vardır.
Bunnarın birincisi 2021 yılında tanıtımı yapılan, Aheridu’da (Güvercinlik) yapılan “KKTC Büyük Organize Sanayi Bölgesi”dir. Bu sanayi bölgesinde sadece Türkiye’deki sermaye faaliyed gösdereceg. Bu sermaye kimlerden oluşacag, neler üreteceg gibi bilgiler kamuyla paylaşılmadı. Bu organize sanayi sitesinin buradaki kurumlarınan ilişgisi ne olacag belli deyildir. Türkiye’nin buraya önem vermesi, Türk bürogradların bölgeye yabdıgları ziyared ve Pergamadaki yerel seçimlerde Bülent Bebek’in desdeglenmesinden bellidir. İkincisi ise Ocag 2024 yılında “KKTC ile Türkiye Cumhuriyeti hükümeti arasında, KKTC’de Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları ile Türkiye Cumhuriyeti İlgili Kanunlarına Göre Kurulmuş Şirketlerin Yapacağı Sanayi Yatırımlarının Kolaylaştırılması Hakkında Anlaşma” imzalanmışdır. Buna benzer bir andlaşma 2023 yılında imzalanan “İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması” protokolünda da vardı.
Gıbrıs’ın kuzeyinde zaten Türk sermayesi yerli sermayeyi çogdan geçmişdir. Hadda yapılan bazı gonuşmalarda yerli sermayenin sermayesini Gıbrıs’ın kuzeyinin dışına agdarma hedefi içinde olduğu ifade edilmegdedir. Gendilerini güvende hissedmedigleri belirtilmegdedir. Bu ne gadar dovrudur bilemem. Bu bilgiler bilimsel veriler deyildir. Cemaadımızın içindeki söylentilerdir. Bunu zaman gösderecegdir. Ancag yerleşiglerin sermayesine eg olarag Türkiye’nin sermaye dönüşümüne yönelig yabdığı bu adımlarnan görünüyor ki Türk sermayesi yerli sermayenin imha sürecini da başladmışdır. Yabancılara asgari ücretin %60’ının ödenmesindeki ana neden Türkiye’nin Gıbrıs’ın kuzeyinde sermaye dönüşümüne yönelig addığı adımlardır. Bundan elbedda yerli-işbirligci sermaye grubları da faydalanacagdır. Bu nogdada böyüg çerçeveyi gaçırmamag lazım. Bu ırgcı bir uygulamadır. Gıbrıs’ın kuzeyi zaten Türg ırgcılığı üzerinde inşa edilmişdir. Yerleşimci koloni toblumlarındaki sınıf yapıları farglı işçi grublarından oluşmagdadır. İşciler veya ednig grublar arasında çeşidli hiyerarşig kadmanlar bulunmagdadır. Türkiye Cumhuriyeti Gıbrıs’ın kuzeyindeki sınıfları reorganize edmeye başladı.
Bu yazıda bu kararın arka planını annadmaya çalışdım. Geleceg hafda ise bunun sonuçlarını annadmaya ve yerleşimci koloni toblumlarındaki sınıf yapılarının karagterisdig özelliglerine, bu sınıfların oluşum süreclerine deyinmeye çalışacam.
Gaynag
1-Eroğlu, Hamza. 1976. Kıbrıs Türk Federe Devleti Kuruluşu Anayasası ve Bağımsızlığı. Ankara. Türk Devrim Kurumu’nun Bilimsel Nitelikteki Yayınları.
2-European Court of Human Rights, Cyprus v. Turkey. Judgment. Strasbourg. 28 June 1996; available at https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-3213%22]} (accessed 27 March 2025).
3-“Güneyde çalışan Kıbrıslı Türk sayısı 3 bin civarında.” Yenidüzen. 26 Haziran 2023. https://www.yeniduzen.com/guneyde-calisan-kibrisli-turk-sayisi-3-bin-civarinda-164566h.htm
4-Karapaşaoğlu, Halil. 2025. “Gansız Soykırım”. Yenidüzen. https://www.yeniduzen.com/gansiz-soykirim-23831yy.htm
5-Karapaşaoğlu, Halil. 2024. “Türk Yerleşimci Kolonyalizmi ve Sınıfların İnşası”. Yenidüzen. https://www.yeniduzen.com/turk-yerlesimci-kolonyalizmi-ve-siniflarin-insasi-22994yy.htm
6-KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ İLE ARASINDA İMZALANMIŞ İŞGÜCÜ ANTLAŞMASI YÜRÜRLÜKTE OLAN ÜLKELER DIŞINDAKİ DİĞER ÜLKELERDEN GETİRİLEN YABANCI UYRUKLU İŞÇİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENLERE YAŞAMSAL HER TÜRLÜ DESTEĞİN (KONAKLAMA VE BESLENME) VERİLMESİ DURUMUNDA İŞÇİNİN ASGARİ ÜCRETİNDEN SAĞLANAN DESTEK ORANINDA İNDİRİM YAPILMASI HAKKINDA YASA GÜCÜNDE KARARNAME. Resmi Gazete Özel Sayı. 31 Temmuz 2025.110. https://basimevi.gov.ct.tr/Portals/6/2025/157.pdf?ver=2025-05-30-155201-210
7-Mehmet, Vatan. 2024. “Çalışma izninde uluslararası rekor: Pakistan’dan 10 Bin İşçi, 109 ülkeden çeşitlilik!” Kıbrıs Postası. https://www.kibrispostasi.com/c50-EKONOMI/n542046-calisma-izninde-uluslararasi-rekor-pakistandan-10-bin-isci-109-ulkeden-cesitlilik
8-“Yabancı Çalışan Sayısı Patladı.” Haber Kıbrıs. 9 Ocag 2025. https://haberkibris.com/yabanci-calisan-sayisi-patladi-1451-2025-01-09.html
9-“Yürürlüğe girdi: Yabancı işçilere yüzde 40 daha az maaş!”. mykkibris. 31 Temmuz 2025. https://www.mykibris.com/ekonomi/haber/yururluge-girdi-yabanci-iscilere-yuzde-40-daha-az-maas-58957
