24 Şubat 2022’de başlayan Ukrayna savaşının sona erdirilmesi için mart ayından bu yana değişik aralıklarla yapılan doğrudan ve dolaylı görüşmeler, bugün ABD Başkanı Trump ile Rusya lideri Putin arasında Alaska’da yapılacak yüz yüze görüşmeyle yeni bir aşamaya geçiyor.
Yıllardır Ukrayna üzerine hesaplar yapan, savaş nedeniyle devasa askeri ve mali yardımlarda bulunan Avrupalı emperyalist devletlerin masanın dışında tutulması tahmin edilebileceği gibi Avrupa’da Trump’a karşı geniş hayal kırıklığına ve tepkiye yol açmış durumda. Trump ve Putin’in Ukrayna ve Avrupasız barış getirme planının ne kadar karşılık bulacağı ise belirsiz.
Avrupalı emperyalistlerin Ukrayna’dan eli boş dönmesi anlamına gelen plana karşı yapılan hamlelerin ne kadar başarılı olacağı da kuşkulu. Dahası, Avrupa’nın dahil edilmediği bir paylaşım planının ardından Ukrayna’da istikrar beklemek de hayal. Zira, Ukrayna içinde azımsanmayacak Avrupa/AB yanlısı güç ve dinamik var. Avrupalı emperyalistlerin kendi çıkarları için gelecekte bu güçleri harekete geçirmesi kuvvetle muhtemel.
Trump-Putin buluşmasından bir hafta önce AB, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Polonya ve Finlandiya devlet ve hükümet başkanlarının “Barışa giden yol” başlığı altında bir bildiri yayımlaması, sürece seyirci kalınmayacağının ifadesi. Ukrayna’nın görüşmelere dahil edilmesi adına yayımlanan bildirinin en dikkat çekici cümlelerinden birisi “Ukrayna kendi kaderini belirleme özgürlüğüne sahiptir.” ABD ve Rusya’nın Ukrayna’nın özgürlüğünü elinden aldığını ifade eden Avrupa devletleri, asıl olarak kendilerinin masada olmasını istiyor.
Aynı bildiride “Ukrayna’ya güvenlik garantisi” verilmesinden söz edilirken, somut olarak NATO üyeliği gündeme getirilmiyor. Ancak Ukrayna’nın NATO’ya üyeliğinin Rusya’nın onayına bağlanması da istenmiyor. Ucu açık bir süreç hedefleniyor. Daha önce muhtemel bir barış durumunda Avrupa’nın askeri olarak Ukrayna’yı koruması, barış gücü göndermesinden söz ediliyordu.
ABD ve Rusya arasında kapalı kapılar arkasındaki pazarlıklarda muhtemelen, kamuoyunun henüz bilmediği, bazı konularda uzlaşma sağlanmış görünüyor. Bu nedenle Washington-Moskova hattında kaba hatlarıyla paylaşımın yapıldığı, sınırların belirlendiği söylenebilir. Ayrıntılar ve savaşın diğer taraflarının bu plana nasıl yaklaşacağı ise bugünkü buluşmadan sonra daha belirgin hale gelecek.
Avrupa’yı Ukrayna’da tamamen karşıya almak istemeyen ABD Başkanı Trump’ın, Alaska buluşmasına iki gün kala Avrupalı liderler ve Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenskiy ile dijital bir toplantı yapması iki açıdan önemli.
Birincisi: Avrupa ve Ukrayna’nın mesajlarını dikkate aldığını göstermek istiyor.
İkincisi: Putin’in karşısında Ukrayna savaşına bir şekilde müdahil olan bütün ülkeleri arkasına alarak güçlü oturmayı hedefliyor. Böylece, Rusya’nın ABD ile Avrupa arasındaki çelişkilerden yararlanma hesabı boşa çıkarılmaya çalışılıyor. Çelişkilerin buna ne kadar müsaade edeceğini zaman gösterecek.
Alman basınında Moskova-Washington arasındaki uzlaşmada nelerin olduğuna dair değişik spekülasyonları içeren haberler ve yorumlar var. Bunların başında elbette Ukrayna’nın toprak kaybı geliyor. Mevcut savaş cephesinin esas alınması durumunda Ukrayna’nın toprak kaybının olacağına kesin gözüyle bakılıyor. Trump bu durumu “toprak takası”, yardımcısı JD Vance, “Taraflar için acı verici sonuç” olarak nitelendiriyor.
Rus birlikleri şu anda Kırım yarımadası dahil olmak üzere Ukrayna topraklarının yaklaşık yüzde 20’sini kontrol ediyor. Lugansk, Donesk, Zaporijya ve Herson bölgelerinin büyük bir bölümünün yanı sıra Sumi ve Harkiv bölgelerinde de çok küçük alanlar kontrol altında.
Avrupa ülkeleri şimdilik “toprak kaybı” ya da “değişimine” karşı çıkarak Zelenskiy’nin sırtını sıvazlıyor. Ancak bunun pek gerçekçi bir yaklaşım olmadığı da biliniyor. Özellikle Kırım’ın uluslararası hukuk kapsamında yeninden Rusya topraklarına dahil edilmesinin ihtimali yüksek görünüyor. Bu bağlamda buluşmanın Alaska’da yapılması gizli bir mesaj da içeriyor. Alaska, 30 Mart 1867’de dönemin Rus İmparatorluğu tarafından, 1853-56 yılları arasında yaşanan Kırım savaşı nedeniyle uğradığı büyük ekonomik yıkımı kapatmak için 7,2 milyon dolara ABD’ye satılmıştı.
Aynı Alaska, şimdi Kırım’ın yeniden bütün emperyalistlerin kabul edebileceği şekilde Rusya toprağı olmasına vesile olabilir mi? Tarafların kısa zamanda paylaşım konusunda bir uzlaşmaya varması zor olduğu için görüşmeler maratonu uzun sürecek. Bu nedenle Trump, sürekli beklentileri düşürmeye çalışıyor. Bugünkü buluşmadan bir ateşkes çağrısının çıkması, Putin ve Zelenskiy’nin bir araya gelmesi zemininin yaratılması barış süreci için bir başlangıç olabilir.
42 ay önce Zelenskiy’i Rusya’ya karşı kışkırtarak savaş ortamı hazırlayan emperyalist devletler, bolca silah satarak savaşın nimetlerinden alabildiğince yararlandılar. Şimdi barışın nimetlerinden faydalanmanın hesaplarını yapıyorlar. Düşmanlaştırılan halklar, katledilen yüz binlerce can, büyük insanlık yıkımının nasıl onarılacağı ise emperyalistlerin umurunda değil. Varsa yoksa yer altı ve yer üstü zenginliklerine el koyma, ekonomik ve siyasi nüfuz hesapları…
Tam da emperyalist barbarlığa yakışan bir tablo.
