“Türk Yerleşimci Kolonyalizmi ve Sınıfların Reorganizasyonu-1” isimli yazımda “2021 yılında tanıtımı yapılan, Aheridu’da (Güvercinlik) inşa edilen “KKTC Büyük Organize Sanayi Bölgesi” projesi, Ocag 2024 yılında “KKTC ile Türkiye Cumhuriyeti hükümeti arasında, KKTC’de Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları ile Türkiye Cumhuriyeti İlgili Kanunlarına Göre Kurulmuş Şirketlerin Yapacağı Sanayi Yatırımlarının Kolaylaştırılması Hakkında Anlaşma”, 2023 yılında imzalanan “İktisadi ve Mali İşbirliği Anlaşması” Türk padronnarın Gıbrıs’ın kuzeyinde faaliyed alannarının genişledilmesine yönelig son dönemde yapılan annaşmalar olduğunu belirmişdim.
14 Aralık 2024 tarihinde 256 sayılı yasa gücününde kararnameyle yabancı yatırımcıların müteahidlig yabmasının önü açıldı. Bu yasaynan KKTC’de “Yap-Sat” segdörüne yabancı yatırımcıların katılımı sınırsız oldu. Ekonomisd Mehmet Saydam bu düzenlemenin turizm ve emlag şirkedlerine da yayılacağını iddia eddi. Buraşda diggad çekici bir nogda vardır. Yabancı Sermaye, “KKTC’yi tanıyan ve aynı hakkı KKTC vatandaşlarına tanıyan ülkelerin uyruğundaki gerçek veya tüzel kişiler” olarag tanımlanmagdadır (“Yabancı sermaye” 2024). Bu da dovrudan yabancı sermaye olarag Türg şirkedlerini gösdermegdedir. Soñ dönemlerde 2021 Aheridu’daki sanayi bölgesi projesi, 2023 “İktisadi ve Mali işbirliği Protokolü”, Ocag 2024’de imzalanan andlaşma, Aralıg 2024 yılında geçirilen yasa gücününde kararnameynan görüyoruk ki, Türg sermayesinin kuzeye akışının önündeki bütün engeller galdırılmagdadır.
31 Temmuz 2025 tarihinde asgari ücretin düzenlenmesiynan ilgili yapılan uygulama yani 3. ülke vatandaşı olarag tanımladıgları işçilerin asgari ücretin %60’ını almalarıynan ilgili yapılan düzenleme, Türg sermayesinin Gıbrs’ın kuzeyinde inşa edilmesi için ortaya konan bu dörd adımdan bağımsız tartışılmaması gereken bir konudur. Bu uygulamalar gösderiyor ki Türkiye, Gıbrıslıtürg yukarı sınıfını sürec içinde tasviye edme arzusu içindedir. 51 yıl içinde zaten Türg sermayesi ciddi bir şekilde Gıbrıs’ın kuzeyinde konumlanmışdı. Bu düzenlemerinan Türg sermayesinin hacmi daha da böyüyecegdir.
Asgari ücredinan ilgili yapılan düzenlemede, 3. ülkelerden getirilen işcilerin sömürüsü artacag ve elbedda bu insannarın Gıbrıs’a gelişi da hızlanacagdır. Genel olarag yerleşimci kolonyalizmde işci sınıfı çog parçalı yapılardan oluşmagdadır. Bu yerleşimci kolonyalizmin eñ önemli karagderisdig özelliyidir. Sömürgeci ülke Marx’ın ifadesiynan gendi “artıg işçi nüfusunu” sömürdüyü ülkeye agdarırkana, bunun yanında başga ülkelerden da iş gücü agdarımı yabmagdadır.
Shiri Pasternak, sömürgeciliyin politig ekonomisinin Kanada’da kesişen sınıf oluşumlarının ve sömürgeleşdirilen tobrag parçasına uygulanan politikanın sömürgeleşdirilen ülkenin uzun tarihi üzerinden çalışılabileceyini belirdmegdedir. Pasternak, bu dinamiye da “wages of settlement-ücred sözleşmesi” dendiyini ifade edmegdedir (Pasterna 2025). Sömürgecinin tobrağa erişim arzusu, yerlilerin yaşamını yog edme zounluluğunu doğurur. Yenñi politig ekonominin gelişmesi için yerlilere ihdiyac yogdur. Bundan dolayı yerlilerin ortadan galdırılması gerkegmegdedir. ABD, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi sömürge yönetimleri, yerlilerin gullanımını tergedereg, yerlerine beyaz yerleşimcileri yerleşdirir (Pasterna 2025, 4). Yerleşimci kolonyalizmin işleyişini annayabilmeg için toblumsal yeniden üretimin görünmez emeyi ve geçimlik ekonomisine/subsistence economy dair bakışımızı derinleşdirmeliyig. Anti kapitalizm ve anti kolonyalizm arasındaki gerilimler devam edecegdir. Sömürgecilig iş gücüne ihdiyaç duyar. Yerleşigler hayadda galmag için çalışmaya zorlanırlar. Yügseg yaşam ısdandardlarına sahib yerleşimci toblumlar neo-emperyal ticared ve finans politikaları aracılığıynan sömürge sonrası ülkelerden işçileri çekerler (Pasterna 2025, 8).
Pasternak’ın üzerinde durduğu konular önemlidir. Yerleşimci kolonyalizm ve ücredlendirme arasındakı ilişgiyi kavrayabilmeg bizim yerleşimci kolonyalizmin ekonomi politiyini annamamız geregmegdedir. Bunuynan beraber, Pasternak’ın vurguladığı gibi neden sömürge sonrası ülkelerden sömürgecinin Gıbrıs’a işçi akışını hızlandırmag isdediyini anlayabileceyig. Pasternak son alıntıladığım bölümü “Reproducing the State” başlığının altında sunmuşdur. Ücred sözleşmesi sömürgeciliyin ekonomi politiğinin bir parçasıdır. Ücred sözleşmesinde yapılan deyişigligleriynan yerleşimci devled gendini yeniden üredecegdir.
16. ve 19. yy’da Afrikalılar köleleşdirilereg kuzey ve güney Amerika’ya, 19.yy ortalarında Çinli ve Hintli işçiler Karayipler, Peru gibi yerlere, Güney Afrika’da Hintli işçiler, Avustralya’da Çinli işçiler, Kenya’da Hintli ve Çinli işçiler, Kanada Çinli işçiler çeşidli dönemlerde yerleşig iş gücüne eg olarag getirilmiş ve gullanılmışdır. Yerleşimci devledler (Settler State) farglı işçi ücredlendirmesi politikalarını gullanır. Yerlilerin önemli bir kesimi üretim araçlarından tasviye edilir. Yerleşiglerin yanında dışardan iş gücü sağlanır. Bu sürecin sonunda çog parçalı bir işci sınıfı oluşur. Toblum ırgcılıg temelli çeşidli hiyerarşig kadmanlara ayrılır. Farglı ücred politikalarıynan, farklı yogsul kesimlerin ortaglaşması engellenir. Kültürel, dilsel, dinsel farglılıglarnan, işçilerin ortag bir nogdada buluşub örgüdlenmesi zorlaşır. Yerleşimci kolonyalizmde ücred sözleşmesi ırgcılıg temellidir.
Bu serinin ilg yazısında bahseddiyim gibi, 1975 yılında Kıbrıs Türk Federe Devleti’nde iş gücü Türg ırgcılığı üzerine inşa edilmişdir. İşçilerin tamamı Türglerden veya Türglüğü gabul edenlerden oluşmagdaydı. Kanada, Avustralya ve ABD’den farglı olarag, Gıbrıs’da özelliynan Gıbrıslırumlar üretim araçlarından tamamen tasfiye edildiydi. Gıbrıslıtürglerin tasvyesi sürec içinde gercegleşdi. 2000’li yıllardan soğra Gıbrıs’ın kuzeyine sömürge soğrası ülkelerden iş gücü akışı başladı. Sistem işçi sınıfını reorganize edmeye başladıydı. 2025 yılında işçi ücredlenmelerinde yapılan düzenlemeynan işçi sınıfının reorganizasyonu derinleşdirilmeye başlanılacag.
Gıbrıs’ın kuzeyine daşınan ve daşınmaya devam edeceg olan binlerce 3.ülke vatandaşı dedigleri işçilerin Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)’nde eylem yabma özgürlüğü var mıdır? KKTC anayasasına göre “Yabancıların Durumu” başlığı altında “bu anayasada gösterilen hak ve özgürlükler, yabancılar için, uluslararası hukuka uygun olarak yasa ile kısıtlanabilir” ifadesi yer almagdadır (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası, madde 13). Anayasanın “Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Hakkı” başlığında ise “Yurttaşlar, önceden izin almaksızın, silahsız ve saldırısız toplanma veya gösteri yürüyüşü yapma hakkına sahiptir” yazmagdadır (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası, madde 32).
Bu ne anlama gelir? Bu yurddaş olmayanların eylem yabma özgürlüyünün olmadığı anlamına gelir. Gazeddacı Serhat İncirli’nin yazdığına göre Lefkoşa Gaymakamı Müslüm Aykılıç, 2010 yılında Kıbrıs’ın kuzeyinden ev satın alan İngilizler evlerini gaybedme tehlikesiynan garşı garşıya galdıglarında, TC Elçiliği’nin önünde eylem yabmag isdediler. Gaymakamlıg, bu eylemi yasagladı (“Lefkoşa Kaymakamı’ndan” 2010 ). 2016 yılında 1958 yılında kadledilen Fazıl Önder için iki toblumlu eylem yapılmag isdendiyinde, Gıbrıslırumların eyleme katılması ve yörüyüş yabması polis tarafından engellenmişdi. Bu eylemden sadece bir hafda soğra ise Lefke Avrupa Üniversitesi’nde yaşanan olaylardan soğra tutuglanan ülkücülerinan dayanışmag için yabancı uyruglu ülkücülerin eylem yabmasına kimse engel çıkarmadı (Menteş 2016). Gıbrıs’ın kuzeyinde Varoşa (Maraş)’da eylem yapan Rumca gonuşan Gıbrıslı dosdlarımız vardır. Bu dosdlarımızın kuzeye geçişleri yasaglanmışdır. Ancag bu medyaya hiş bir şekilde yansımamışdır. KKTC’de yabancıların eylem yabma özgürlüğü devletin üsd zümresinin ve Türkiye’nin hag ve çıkarlarına göre belirlenmegdedir. Kürd öğrencilerin garşılaşdıgları yasaglar da mevcuddur. Tutuglanıb sınır dışı edilen çog kürd öğrenci da vardır. Bu da KTFD’nde olduğu gibin KKTC’nin da Türk ırgcılığı üzerine gurulu olduğunu gösdermegdedir.
KKTC’de iş gücü yerleşiglerin dışında başda Pakistan, Bangladeş, Türkmenistan’dan getirilen toblamda 109 farglı ülkeden sağlanmagdadır. 109 farglı ülkeden 32 Bin 948 kayıdlı işçi bulunmagdadır (Mehmet 2024). Bu sayı daha da artacagdır. Bu işçilerin bu goşullarda çalışdırılmasına garşı yerleşimci kolonyalizm goşullarında ne yapabilirig? Gıbrıslılar gendi ülkelerinde özne olmadan, gendi özgürleşme süreçlerini tamamlayamadan bu işçilere nasıl yardım edeceg? Bu işçilere ulaşmag isdersañız ilg önce bu işçilerin annayacağı dilden broşürler basmalı, onnarnan toblantılar yabmalı, onnarın örgüdlendiyi ve eylem yabdığı tagdirde de KKTC’den atılmasını engelleyeceg güvenlig tedbirlerini oluşdurmalısıñız. Bunnarı yabmaz sadece Türk yerleşiglere yönelig politika üredirsanız, siz sınıf siyaseti yabmaz tam tersi sömürgecinin istediği gibi KKTC’nin solu veya sağına dönüşürsüñüz. Ortaya gonan sınıf siyaseti sadece Türg yerleşiglere yönelig olduğunda, üreddiyiniz sınıf siyaseti Türg ırgcılığı üzerine habsolur. Bu da yerleşimci kolonyalizm goşullarında bir Marxisdin düşeceyi en böyüg tuzagdır! O tuzağın içinde Türg ırgcılığını sol söylemlerinan üreden başga bir aparata dönüşürsüñüz!
Nod: Fotoğraf Felix Morin tarafından 1890-1896 yılları arasında Trinidad’da çekilmişdir. Fotoğrafın ismi “East Indian Women, Men and Children”dır. https://www.flickr.com/photos/smu_cul_digitalcollections/13227675614/
Gaynag
1-Pasternak, Shiri. 2025. Labour, Settler Colonialism, and Economies of Extraction: The Wages of Settlement. Meena Dhanda (ed.), Oxford Intersections: Racism by Context https://doi.org/10.1093/9780198945246.003.0084
2-Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası. 5 Mayıs 1985. Resmî Gazete (yayımlanma tarihi bilinmiyor). Erişim adresi: https://mevzuat.gov.ct.tr/Portals/48/ANAYASA.pdf
3-“Lefkoşa Kaymakamı’ndan vatandaş olmayan İngilizlere eylem izni yok.” Kıbrıs Postası,12 Ekim 2010. https://www.kibrispostasi.com/c35-KIBRIS_HABERLERI/n40236-lefkosa-kaymakamindan-vatandas-olmayan-ingilizlere-eylem-izni-yo
4-Mehmet, Vatan. 2024. “Çalışma izninde uluslararası rekor: Pakistan’dan 10 Bin İşçi, 109 ülkeden çeşitlilik!” Kıbrıs Postası. https://www.kibrispostasi.com/c50-EKONOMI/n542046-calisma-izninde-uluslararasi-rekor-pakistandan-10-bin-isci-109-ulkeden-cesitlilik
5-Menteş, Didem. 2016. “BU KEZ EYLEM SERBEST!”. Yenidüzen. https://www.yeniduzen.com/bu-kez-eylem-serbest-65827h.htm
6-“Yabancı sermaye ‘Yap-Sat’ sektörüne girdi, pazarın büyüklüğü yeterli mi? Yerli sermaye rekabete hazır mı?.” Kıbrıs Postası. 17 Aralıg 2024. https://www.kibrispostasi.com/c50-EKONOMI/n544061-yabanci-sermaye-yapsat-sektorune-girdi-rekabet-kizisiyor?fbclid=IwY2xjawMM2qZleHRuA2FlbQIxMQBicmlkETFMRlNKOTlWSmh0ZXBpbzIyAR6K8383ZnS1cLXiCkHWtcL3m93rAHSTfm4qagtegWsIJx-3RvICMcoiSxpFCw_aem_KlpxdpC7pvhRlIMD87jFUg
