Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Abidin Akbirgün 2014 yılında yabdığı bir açıglamada, “madde bağımlılığı, suç işleme potansiyeli, hızlı ve alkollü araba kullanma gibi davranışların giderek yaygınlaştığını” ifade eddi. Akbirgün gonuşmasının devamında, Türgce gonuşan Gıbrıslıların kültür şoku yaşadığını, ülkedeki insannarın para ve güç odaglı olduğunu, Türgce gonuşan Gıbrıslıların gelen gişilerin kültürünü öğrendiyini, bunun da bizi maddeciliğe yönelddiyini vurguladı. Bunun yanında Abidin Bey ilginç bir örneg verdi. Lefgoşa’nın eñ önemli caddelerinden biri olan Dereboyu’nda bir gişinin lügs arabasıynan mudlu olabileceğini ama çocuğunun veya eşinin kansorejen gıdalarınan beslenmesinden umuru olmayacağını vurguladı (Aydın 2014).
Dr. Abidin Akbirgün’ün 2017 yılında verdiyi diyer bir mülakatında ise 18 bin 540 gişinin ‘psikolojik rahatsızlık’ nedeniynan Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’ne başvuru yabdığını belirddi. Bu rakamın içinde özel kliniglere ve yurd dışındakı hasdanelere başvuranların olmadığının da altını çızdı. Diggad çekici nogdalardan bir tanesi da bu rakamın içinde 4000 çocuğun olduğudur. Akbirgün, KKTC’de uyuşturucu ve madde bağımlılığının 2012-2017 yılları arasında %68 arddığına vurgu yabdı. Akbirgün, alkol ve madde bağımlılığının da her geçen gün yügseldiyini ifade eddi (Aydın 2017).
Dr. Abidin Akbirgün’ün 2022 yılında verdiyi mülakadda, 2021 yılında erişgin psikiyadri servisine 21 973 gişi, çocug psikiyadrisine ise 8 312 gişinin yani toblamda 30 285 gişinin hasdaneye başvurduğunu söyledi. Akbirgün, 2017-2021 yılları arasında, Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesine yapılan başvuruların 2017 yılında toplam 21 bin 188, 2018’de 29 bin 234, 2019’da 34 bin 342, 2020’de 31 bin 337 ve 2021 yılında 30 bin 285 gişi olduğunu belirddi (Ülker 2022).
Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nin verilerine göre 2023 yılında 2 479 yeşil reçete verilirkana, 2024 yılında eylül ayına gadar bu rakam 2 525’e yügseldi. 2024 Eylül ayına gadar hasdaneye 14 637 yetişginin, 8 263 çocuğun başvurduğu toblamda bu sayının 22 900 olduğu ifade edildi. 2019-2024 yılları arasında, 5 yıllıg süre içinde, Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesine 81 981 yetişginin, 43 829 çocuğun başvurduğu gaydedildi (Şahin 2024). Toblamda bu rakam 125 810 gişiye deng gelmegdedir. Özelliynan çocuglarınan ilgili rakamın ne gadar korkunç bir şekilde yügseldiyine diggad edin.
5 Haziran 2025 tarihinde, Pembe Köşk Psikiyatri Hastanesi Direktörü, Psikiyatrist Prof. Dr. Mehmet Çakıcı, patolojig gumar oynama oranının KKTC’de % 4.6, problemli gumar oynama oranının %10 seviyerinde olduğunu belirddi. Çakıcı, KKTC’de 20 ila 25 bin gişinin gumar bağımlısı olduğuna diggad çegdi. Çakıcı, yabdıgları araştırmaya göre patolojig gumar bağımlılığının 2007 yılında % 2.2, 2012 yılında % 3.4, 2014 yılında %3.8, 2018 yılında ise %4.6’ya yügseldiğini ifade eddi. Avrupa’da gumar bağımlılığının % 1 olduğunu, KKTC dışında en yügseg gumar bağımlılığının %2 olduğunu, KKTC’de ise bu rakamın dünyada en yügseg olan rakamların bile iki katından fazla bir orana deng geldiyinin altını çızdı. Çakıcı gonuşmasında 80 000 insanın gumardan edgilenmiş olduğunu söylemegdedir (Dal 2025). Çakıcı, gumar bağımlılığının debresyon ve şizofreni gadar ciddi bir hasdalıg olduğunu da vurgulamagdadır (Ertürk 2025). Dr. Ayşe Gökyiğit’in 2017 yılında yabdığı açıglamaya göre ise süregli alkol kullanım yaşı KKTC’de 11’e gadar düşdü (Yarışan 2017).
İşgal bölgelerinde “Psikolojig ve Danışmanlıg Merkezi” olarag faaliyed gösderen kaç merkez bulunmagdadır? Bu merkezlere başvuran gişi sayısı ne gadardır? Kaç insan Gıbrıs’ın kuzeyinden Türkiye’ye veya Kıbrıs Cumhuriyetine tedavi olmag için başvurmuşdur? Elde eddiyimiz rakamların ednig dağılımı nedir? Kaçı Türgce gonuşan Gıbrıslı kaçı yerleşigdir? Rusya, Ukrayna, Pakistan, Bangladeş, Afrika’nın farglı bölgelerinden Gıbrıs’ın kuzeyine gelen insannarın ruhsal durumu nedir? Gıbrıs’ın kuzeyinde yıllar içindeki intihara teşebbüs oranları nedir? Bu intihar girişimlerinin kaçı ölümle sonuçlanmışdır? Ne yazık ki bu sorulara aid verilere ulaşamadım. Bu veriler neden paylaşılmamagdadır? Neden bu veriler Türkiye tarafından saglanmagdadır? Bilinmeyen ya da paylaşılmayan bu verilernan birligde dogdorların paylaşdığı rakamlar açıg bir şekilde daha da artacagdır. Gıbrıs’ın kuzeyinde yaşayan binnerce insan, çocug derin bir debresyonun içindedir.
Türk Yerleşimci Kolonyalizminin başlangıcı olan 1974 yılından 8 yıl soğra “Barış Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi” 1982 yılında Gıbrıs’ın kuzeyinde açıldı. Gıbrıslılar 1878-1960 yılları arası Britanya sömürgeciliğinde yaşadı. 1960 yılından itibaren neo-kolonyalizm süreci başladı. 1974 yılında adanın bölünmesiynan Gıbrıs’ın güneyi neo-kolonyal toblumsal ilişgileri yaşamaya devam eddi. 1974 yılında Gıbrıs’ın kuzeyinde Türk Yerleşimci Kolonyalizmi başladı. Gıbrıs’ın güneyinde neo-kolonyalizme eg olarag Türk Yerleşimci Kolonyalizmi direg veya dolaylı olarag Gıbrıslıları edgilemeye devam eddi. Gıbrıs’ın kuzeyinde ise Türgce gonuşan Gıbrıslılar Türk Yerleşimci Kolonyalizmi’nin dovrudan edgisi altındadır. Gıbrıslılar sömürgeciliyin yaraddığı toblumsal goşullar içinde sömürgeciler tarafından süregli olarag inşa edildi. Kolonyal toblumsal formasyon olarag isimlendirdiyimiz sömürgecilig ilişgileri Gıbrıslıların var oluşlarını derinden edgilemiş ve edgilemegdedir. Gıbrıslıları anlamag, onnarın içinde oldugları derin varoluşsal krizleri çözmeg için sömürgecilig çalışmalarını arddırmag zorundayıg.
Post kolonyal teorinin önemli isimlerinden Frantz Fanon, Cezayir’de Blida-Joinville Psikiyatrik Hastanesi’nde psikiyadrist olarag görev yabdı. Fanon, “ötekinin sistematik inkârı ve ötekinin her tür insani özellikten yoksun bırakmaya yönelik delice kararlılık nedeniyle, sömürgecilik sömürge insanını kendisine sürekli “Aslında ben kimim?” sorusunu sormaya zorladığını” belirtir (Fanon 2021, 210). Fanon, direnişin olmadığı goşullarda, sömürge insanının savunma mekanizmasının çögdüyünü, çoğunun psikiyadri kliniglerine yaddığını vurgulamagdadır. Fanon, sömürgecilig koşullarında süregli ve belirgin zihinsel semptomların basgının dolaysız sonuçları olduğunun altını çizmegdedir (Fanon 2021, 210). Fanon, sömürgeciliyin, sömürgeleşdirdiyi insanı kişiligsizleşdirdiyini, bununla galmadığını kollegdif bir düzeyde toblumun tümünün gişiligsizleşdirdiyini belirdir. Fanon, bu nedenle sömürgeleşdirilmiş halkın, varlığını sömürgecinin varlığına borçlu olan bireyler tobluluğuna indirgendiyine vurgu yapar (Fanon 2021, 253).
Maria Yellow Horse Brave Heart Amerikan yerlileriyle çalışan bir sosyal hizmet uzmanı olmasının yanında, bir akademisyendir. Amerikan yerlilerinden olan Lakota halkı için bir tarihsel travma (historical trauma) modeli geliştirmesiyle tanınıyor. Brave Heart makalesinde, Lakota insanlarının kuşaglar boyu biriken kollegtif travma tebgilerini incelemegdedir. Brave Heart’a göre tarihsel travmayı daşıyanlar kollegtif gurtulan bir kimlig, gelenegsel deyerlere yöneliş, iyileşme sürecine bağlılığınan yaşadıgları travmayı aşabilirler (Brave Heart 2000).
Yerleşimci Kolonyalizm klasig kolonyalizmden farglıdır. Yerliler tobraglarından edildiyi ve varlıgları tehlike altında olduğundan kamu bilincinde silinmegdedirler. Yerli tobluluglar açısından en belirgin travma biçimleri hem kidlesel hem de kronig karagterdedir. Tarihi travma (historical trauma) sömürge kökenlidir. Tarihi travma Avrupalılar ve Avrupalı-Amerikalılar tarafından yerlilerin sömürge koşullarında boyundurug altına alınmasıynan ortaya çıkar (Gone 2023, 136).
Gıbrıs’ın geçmişinde klasig kolonyalizm, Gıbrıs’ın güneyinde neo-kolonyalizm kuzeyinde Türk Yerleşimci Kolonyalizmi hakimdir. Rumca gonuşan Gıbrıslılarla Türgce gonuşan Gıbrıslılar yerleşimci kolonyalizmin mağdurudurlar. Endüstri toblumları kapitalist sosyal formasyona sahibdir. Endüstri toblumları, kapitalist üretim ilişgilerinin ve bu ilişgilerin ürünü olan hegomanya araçlarının basgısı altındadırlar. Kolonyalisd sosyal formasyonda üretim ilişgileri sömürgeci tarafından belirlenirkana, sömürge toblumları sömürgecinin inşa eddiyi hegomanya araçlarına maruz galırlar. Gıbrıs’ın işgal bölgesindeki ruh sağlığı haritasını iki önemli dogdor Akbirgün ve Çakıcı’nın ortaya goyduğu veriler üzerinden ortaya goymaya çalışdım. İçinde bulunduğumuz toblumsal ilişgiler, Gıbrıs’ın kuzeyinde ciddi ruh sağlığı problemleri yaradmagdadır. Gıbrıs’ın kuzeyinde yaşayan insannar, dogdorların paylaşdığı verilere göre ciddi bir debresyon içindedir. Köleleşdirilmiş insannarın mudlu olması beglenemez. Çocuglarınan ilgili ortaya gonan rakamlar çog korkutucudur. Köle insanın mudlu olmasının teg goşulu özgürlügdür. Özgürleşme sürecine girmeden, toblumsal mudluluğun gerçekleşmesinin imkanı yogdur. İçinde bulunduğumuz toblumsal goşulları deyişdirmeg için dekolonyal bir mücadeleye girmeg zorundayıg. Bu özgürlüg mücadelesine girmezsag, ilerleyen yıllarda ortaya çıkacag yenñi toblumun nasıl bir cinned toblumu olacağını hayal bile edmeg isdemem. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti dedigleri “yerleşimci devled” deliren insannar üreden bir makina deyil mi zaten?
Gaynag
1-Aydın, Çiğdem. 2014. “Kişilik bozuldu.” Diyalog Gazetesi. https://www.diyaloggazetesi.com/kibris/kisilik-bozuldu-h4952.html
2-Aydın, Çiğdem. 2017. “4 bini çocuk.” Diyalog Gazetesi. https://www.diyaloggazetesi.com/kibris/4-bini-cocuk-h48819.html
3-Brave Heart, Maria. 2000. Wakiksuyapi: Carrying the historical trauma of the Lakota. Tulane Studies in Social Welfare. 21. 245-266.
4-Dal, Recep. 2025. “Mehmet Çakıcı: Ülkede 20-25 bin kumar bağımlısı var.” Kıbrıs Postası. https://ww2.kibrispostasi.com/c35-KIBRIS_HABERLERI/n563860-mehmet-cakici-ulkede-2025-bin-kumar-bagimlisi-var
5-Ertürk, Nesil Özge. 2025. “Depresyon ve şizofreni kadar ciddi: Kuzey Kıbrıs’ta problemli kumar oynama oranı yüzde 9 seviyesinde!.” Kıbrıs Postası. https://www.kibrispostasi.com/c35-KIBRIS_HABERLERI/n552758-depresyon-ve-sizofreni-kadar-ciddi-kuzey-kibrista-problemli-kumar-oynama-orani-yuzde-9-seviyesinde
6-Fanon, Frantz. 2021. Yeryüzünün Lanetlileri. Çev.Şen Süer. İstanbul. İletişim Yayınları.
7-Gone, P. Joseph. 2023. Indigenous Historical Trauma:Alter-Native Explanations for Mental Health Inequities.Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International.
8-Şahin, Serap. 2024. “Ruh sağlığında sınıfta kaldık.” Yenidüzen. https://www.yeniduzen.com/ruh-sagliginda-sinifta-kaldik-175802h.htm
9-Ülker, Aşık Ödül. 2022. “TEHLİKELİ TIRMANIŞ.” Yenidüzen. https://www.yeniduzen.com/tehlikeli-tirmanis-151563h.htm
10-Yarışan, Cansu. 2017. “Sürekli alkol kullanım yaşı 11’e kadar düştü”. Kıbrıs Postası. https://www.kibrispostasi.com/c35-KIBRIS_HABERLERI/n221649-surekli-alkol-kullanim-yasi-11e-kadar-dustu
