Portekiz’de seçimler tarihi bir sağa kayışa sahne oldu. Martta güven oylamasından geçemeyen AD oyunu yükseltti. Ancak hükümet kurması kolay olmayabilir. Aşırı sağcı Chega ise yüzde 23’e kadar çıktı
Portekiz’de pazar günü yapılan erken genel seçimlerde muhafazakar Sosyal Demokrat Parti (PSD) ve Hristiyan Demokratların (PP-CDS) ittifakından oluşan Demokratik İttifak (AD) birinci oldu. 14 ay önce yapılan seçimlerde yüzde 28,85 olan oyunu bu seçimde yüzde 32’ye çıkardı. AD’ye liderlik eden, PSD Genel Başkanı ve Başbakan Luis Montenegro’nun yeniden başbakan olması bekleniyor. Ancak nasıl bir hükümet kurulacağı belirsizliğini korumaya devam ediyor.
Daha önce azınlık hükümeti kuran Montenegro, mart ayında yapılan güven oylamasını kaybetmiş ve erken seçim kararı almak zorunda kalmıştı. 230 sandalyeli Portekiz meclisinde AD milletvekili sayısını 80’den 90’a kadar çıkacak. Bu nedenle istikrarlı bir hükümet için koalisyon kurması gerekecek.
Aşırı sağcı Chega yüzde 23 oy aldı
Seçim tarihi bir sağa kayışa sahne oldu. Aşırı sağcı parti Chega (“Yeter”) oyların yaklaşık yüzde 23’ünü aldı. Böylece ilk kez yüzde 20 sınırına ulaşmış oldu. Chega lideri Andre Ventura televizyon kameraları önünde yaptığı konuşmada “50 yıldır hüküm süren iki partili sistemi öldürdük” dedi.
6 yıllık bir siyasi geçmişi olan ırkçı-faşist Chega, 2024’teki seçimlerde oylarını iki katına çıkararak, yüzde 18 almıştı. Chega, özellikle Avrupa’nın diğer ülkelerindeki aşırı sağcı partilerin yaptığı gibi göçmen ve mülteci düşmanlığı yaparak oylarını arttırdı. Böylece birkaç yıldır pek çok Avrupa ülkesinde baş gösteren aşırı sağ dalga Portekiz’e de ulaşmış oldu.
Sosyalist Partinin tarihi kaybı
Daha önce “sol koalisyon” hükümetine öncülük yapan Sosyalist Parti (PS) ise yüzde 23 oy ile 1987’den bu yana en düşük sonucunu elde etti. PS’nin son seçimlerde aldığı yüzde 28, yüzde 23’e gerilerken milletvekili sayısı da 78’den 50-55 aralığına kadar düştü. Şu anda Avrupa Birliği Konseyi Başkanı olan Antonio Costa’nın liderliği zamanında PS, 2022’deki seçimlerde 120 milletvekili çıkarmış ve salt çoğunluğu elde etmişti. Ağır yenilgiyi kabul eden PS Genel Sekreteri Pedro Nuno Santos, istifa ettiğini açıkladı. Santos, bunların Sosyalist Parti için zor ve güç zamanlar olduğunu söyledi.
Üç yılda üç seçim
Pazar günü ile birlikte Portekiz halkı son üç yılda üçüncü kez sandık başına gitmiş oldu. Yeni seçim, Başbakan Montenegro’nun mart ayında güven oylamasını kaybetmesinin ardından karar altına alınmıştı.
İçişleri Bakanlığının 230 sandalyeli mecliste yurt dışından gelen oylara göre belirlenecek 4 eksikle açıkladığı ve henüz resmi olmayan milletvekili dağılımı ise şöyle:
- Demokratik İttifak (AD) 86
- Sosyalist Parti (PS) 58
- Chega 58
- Liberal İnisiyatif (LI) 9
- Özgür (L) 6
- Üniter Demokratik Koalisyon (CDU) 3
- Azorlar adasındaki Demokratik İttifak (AD) 3
- Sol Blok (BE) 1
- Portekiz Doğa ve Hayvan Korumacı Parti (PAN) 1
- Halk İçin Birlikte (JPP) 1
Bu tabloda AD’nin en güçlü koalisyon ortağı olarak dördüncü sırada yer alan Iniciativa Liberal görünüyor. Ancak onun elde ettiği 9 sandalye de salt çoğunluk için yetmiyor.
Şaibeli Başbakan Montenegro
Seçim sonuçları Başbakan Montenegro’ya istikrarlı bir hükümet kurmasına imkan vermiyor. Seçim kampanyası sırasında aşırı sağcı Chega ile koalisyon hükümeti kurmayacağını ilan etmişti. Bu durumda salt çoğunluk olan 116’ya ulaşmak için yeni bir koalisyon ortağına ihtiyaç var. Ancak o da zor görünüyor. Bu nedenle yeniden bir azınlık hükümeti kurmak istediğini ifade etti.
52 yaşındaki Montenegro hakkında yolsuzluk ve rüşvet iddiaları da devam ediyor. Montenegro, bir aile şirketinin şeffaf olmayan iş anlaşmaları nedeniyle muhalefet tarafından sık sık eleştirilmişti. Seçim sonuçları, eleştirilerin çok fazla etkili olmadığı şeklinde değerlendirildi. Montenegro’ya yönelik iddialar, avukat tarafından 2021 yılında kurulan Spinumviva şirketiyle ilgili. Danışmanlık firmasının, özel şirketlerle sözleşme imzalamak için başbakanın konumundan yararlandığı iddia ediliyor.
Portekizlilerin çözüm bekleyen öncelikli sorunları, diğer AB ülkelerine oranla düşük asgari ücret ve emekli maaşları, konut krizi ve sağlık başta olmak üzere kamusal hizmetlerdeki eksikliklerin yarattığı sosyal zorluklar olarak sıralanıyor.
Montenegro’nun ilk yapacakları arasında ise Alman Lufthansa’nın da satın almak istediği TAP havayolu şirketinin özelleştirilmesi var.
