Çin’e getirilen ek gümrük vergileri, ABD’li tüketicilere fiyat artışları olarak geri dönecek. Misal, yakında ABD’deki iPhone fiyatlarının yüzde 30 civarında artması bekleniyor. Öte yandan Trump’ın bu vergi artışlarıyla murat ettiği, ABD’de üretimin teşvik edilmesi ise pek gerçekçi gözükmüyor
Trump’ın büyük gümrük vergileri paketinden Çin’in payına yüzde 34 düşmüştü, malum. Çin aynı oranla karşılık verince Trump bir yüzde 50 daha ekledi. Çin’in cevabı da yüzde 50 oldu. Ardından Trump yüzde 21 daha ekledi. Yazıyı kaleme alırken toplam oran yüzde 125’e ulaşmıştı. Bu iş nereye kadar devam eder, kestirmek zor.
Olan bitenin ekonomik ve politik hem kısa hem de orta vadeli etkileri üzerine tonlarca kelam edilebilir. Ama vaziyet o kadar absürt ki insan hafife almaktan kendini alıkoyamıyor.
Dr. Seuss’un Grinch karakterine aşinasınızdır muhtemelen. Filmi de yapılan “Grinch Noel’i Nasıl Çaldı” eserinin kahramanı, Noel’den hiç hazzetmemesiyle maruftur. Kutlayanlara Noel’i zehir etmekten hoşlanır.
Bu gidişle Trump, Amerikalıların yeni Grinch’i olacak gibi gözüküyor.
2024 verilerine göre ABD’de satılan tüm Noel süslemelerinin yüzde 87’si Çin’den ithal ediliyor. Üretim ve nakliye süreleri dikkate alındığında 2025 Noel’i için siparişlerin şimdilerde verilmesi gerekiyordu. Ama vergi artışlarından dolayı sipariş veren yok.
Amerikan Noel Ağacı Derneği’nin yöneticisi Jami Warner, bu ürünlerin kesinlikle ABD’de üretilemeyeceği görüşünde. “Burada bunlar için üretim yok, teknoloji yok, iş gücü piyasası yok,” diyor. Mesela ABD’de Noel ağaçlarının yüzde 80’i yapay, çoğu ışıklı (önceden ışıklandırılmış) ve yalnızca Çin’de üretiliyor. Gümrük vergisi artışları bu düzeyde kalırsa bile Noel süsleri en az yüzde 50 zamlanacak.
ABD’nin bu konuda hemen hiç alternatifi yok. Çin’in ardından ikinci büyük tedarikçi Kamboçya. Toplam ithalatın sadece yüzde 5,5’i oradan yapılıyor. Lakin Kamboçya’ya da yüzde 49 oranında ek gümrük vergisi getirildiği için oradan da pek hayır gelmeyecek.
Yıllık 4 milyar dolarlık bir pazardan söz ediyoruz. Çinli Noel süslemeleri üreticileri açısından da durum parlak değil. Çünkü toplam üretimlerinin yarısını ABD’ye ihraç ediyorlar. Bu öyle bir emtia ki, hadi iç pazarda tüketimi artıralım desen, gidecek bir şey değil. Bu saatten sonra Çin’in ülke çapında Noel kutlamalarını yaygınlaştırması söz konusu olmadığı sürece tabii…
Noel Baba da gücenecek bu işe
Trump’ın Noel ağaçlarının köküne kibrit suyu ekmesi, şüphesiz Noel Baba’yı da gücendirecek. Çin’e getirilen ek gümrük vergileri, ABD’li tüketicilere fiyat artışları olarak geri dönecek. Misal, yakında ABD’deki iPhone fiyatlarının yüzde 30 civarında artması bekleniyor.
Öte yandan Trump’ın bu vergi artışlarıyla murat ettiği, ABD’de üretimin teşvik edilmesi ise pek gerçekçi gözükmüyor. Örneğin, iPhone’un ABD’de üretilmesi durumunda fiyatlarının bugünkünden üç kat fazla olabileceği hesaplanıyor. Çünkü şu anda Asya’da bulunan son derece karmaşık üretim ekosisteminin aynısını ABD’de yeniden oluşturmak gerekecek. Üstelik bu yönde ilk adım olarak Apple’ın mevcut tedarik zincirinin yüzde 10’unu ABD’ye taşıması bile yaklaşık 30 milyar dolar ve üç yıl gerektiriyor.
“Ner’den baksan tutarsızlık” yani…
Gökyüzü başımıza yıkılmayacak ya!
ABD’nin yüzde 34’lük ilk vergi artışı ilan etmesinin ardından Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) resmî yayın organı Halkın Günlüğü’nde (人民日报) 7 Nisan’da “Biz kendi işimize odaklanalım” başlıklı bir yazı yayımlandı. [1] “ABD’nin gümrük vergisi suistimalleri olumsuz etki yaratacaktır, ancak gökyüzü başımıza yıkılmıyor” girizgâhını şu ifadeler takip ediyordu:
“Amerikan yönetiminin Çin mallarına uyguladığı yüzde 34’lük son gümrük vergisi artışı—mevcut vergilere ek olarak—ikili ticareti kaçınılmaz olarak baskılayacak ve kısa vadede Çin’in ihracatını olumsuz etkileyecek, ekonomiye aşağı yönlü baskı yaratacaktır.
Ancak Çin, devasa bir ekonomi olarak bu tür gümrük vergisi zorbalıklarına karşı güçlü bir direnç kapasitesine sahiptir. Son yıllarda pazarlarımızı aktif şekilde çeşitlendirdik ve ABD pazarına olan bağımlılık zaten azalmıştır. Çin’in toplam ihracatı içinde ABD’ye yapılan ihracatın payı 2018’de yüzde 19,2 iken, 2024’te yüzde 14,7’ye düşmüştür. ABD’ye ihracattaki bir azalma, genel ekonomi üzerinde yıkıcı bir etki yaratmayacaktır.
Aslında, birçok Amerikan ürünü Çin’e oldukça bağımlıdır—yalnızca tüketim malları değil, aynı zamanda sermaye malları ve ara malları da dâhil olmak üzere bazı kategorilerde yüzde 50’nin üzerinde bağımlılık söz konusudur. Kısa vadede bu ürünler için alternatif tedarik kaynakları bulmak zordur. Küresel tedarik zincirlerinin derinlemesine entegre olduğu günümüzde, Çin–ABD ticaretinin tamamen durması mümkün değildir.”
Çin ekonomisinin sağlamlığından ve alternatiflerinin derinliğinden söz eden yazı, meydan okuyan net bir tavırla sona eriyordu:
“Çin Komünist Partisi Genel Sekreteri Xi Jinping’in de belirttiği gibi: ‘Çin ekonomisi küçük bir gölet değil, uçsuz bucaksız bir okyanustur.’ Bu engin okyanus, ticaret savaşlarının şiddetli fırtınalarına ve soğuk dalgalarına dayanabilir ve sonunda Çin’in soğukkanlılığını ve kararlılığını tüm dünyaya gösterecektir.”
* * *
Çin, yıllardır küresel imalat sanayindeki payını hızla artırıyor. Çin’in küresel imalattaki payı 2000 yılında yüzde 6 iken, bugün yüzde 32’ye yükselmiş ve artmaya devam etmektedir. Öyle ki, bugün Çin’in fabrika üretimi; ABD, Almanya, Japonya, Güney Kore ve İngiltere’nin toplam imalatından daha büyüktür.
Buna karşılık, Çin’in dünya tüketimi içindeki payı sadece yüzde 13’tür.
Böylesi asimetrik bir durumun hem Çin’de hem de küresel boyutta komplikasyonlar yaratması kaçınılmazdır.
[1] 集中精力办好自己的事
http://paper.people.com.cn/rmrb/pc/content/202504/07/content_30066176.html
